مافیای نشر؛ دست‌های غریبه بازار کتاب‌اند
امانی‌فروشی، نسخه‌ای برای نجات ویترین کتابفروشیها
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، هشدار داد: ادامه کم‌توجهی به آسیب‌های نشر، یعنی ویترین‌های خالی‌تر، شمارگان کمتر و شاید مرگ تدریجی کتابفروشی‌های محلی.
محمد یراقچی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره وضعیت بازار کتاب در ۶ ماه نخست سال بیان کرد: متاسفانه ۶ ماه نخست سال جاری، مشابه سال گذشته در تولید و عرضه، روند کاهشی ادامه پیدا کرد. دلایل بروز چنین وضعیتی کم نیست؛ ازجمله افزایش شدید هزینه‌های بهای تمام شده تولید کتاب. می‌دانیم قیمت کاغذ و مقوا، مهم‌ترین مواد اولیه تولید کتاب با توجه به گران شدن ارز، افزایش درخورتوجهی داشته است.
ناشران؛ نگران بازگشت سرمایه
وی با اشاره به کم‌شمار شدن کتاب، افزود: ناشران نسبت به بازگشت سرمایه نگران هستند؛ شاید حتی تولید در شمارگان اندک هم با توجه به رکود و تورم، ضرر باشد. علاوه‌براین مشکلات قدیمی، همچنان برسر راه صنعت نشر وجود دارد؛ دست‌های غریبه‌ای که فقط به سودجویی و کپی‌کاری و قاچاق کتاب فکر می‌کنند؛ افرادی که به شخصیت کتاب و به فعالان صنعت نشر آسیب می‌زنند؛ بنابراین کتابفروش، موزع و ناشر حرفه‌ای عملاً در این بازار مکاره گم می‌شوند.
راهیابی کتاب‌های قاچاق به ویترین کتابفروشیها
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، به برخی رفتار قاچاقچیان کتاب اشاره و بیان کرد: دیده شده، قاچاقچیان، علاوه‌بر کپی، بخش‌هایی از کتاب را حذف و کم حجم می‌کنند؛ کتاب‌هایی که علاوه‌بر کنار خیابان، حتی در برخی کتابفروشیها عرضه می‌شود.
به گفته یراقچی، این کتاب‌ها، به دلیل تخفیف‌های زیاد، راهی ویترین برخی کتابفروشیها شده‌اند. متاسفانه کتابفروش‌ها فکر می‌کنند با این راهکار غلط می‌توانند، بقای خود را تضمین کنند.
وی درباره پیشگیری از ورود مصادیق کتابسازی به ویترین کتابفروشیها با ابزار نظارت از سوی اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، ادامه داد: اتحادیه، همواره درباره تولید و پخش کتاب، حساسیت داشته، بنابراین در جلسات متعدد با ارگان‌های مربوطه ازجمله شهرداری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا اتاق اصناف، مسئله را پیگیری کردیم. در جلسات بر غیرقابل قبول بودن این شرایط تاکید دارند اما دست ما همچنان خالی است.
اتحادیه قدرت اجرایی ندارد
مدیر نشر «کتاب پنجره» افزود: اتحادیه قدرت اجرایی ندارد و فقط می‌تواند پیگیری کند؛ بنابراین با کمک ارگان‌های اجرایی، اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران که همواره برای رفع مسائل حوزه نشر همراه بوده می‌تواند، اقدام عملی انجام دهد.
یراقچی، به برخی اقدامات اتحادیه ناشران و کتابفروشان در پیگیری مسائل نشر اشاره و بیان کرد: کمیته صیانت اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیروی انتظامی و قوه قضائیه اقدامات موثری در کشف و شناسایی انبار کتاب‌های قاچاق بسیار موفق عمل کرد. این اقدامات بر جریان فعالیت قاچاقچیان اثرگذار و حداقل در تهران چشمگیر بود. متاسفانه اراده‌ای برای توقف فعالیت قاچاقچیان کتاب وجود ندارد.
کتاب بدون سانسور؛ ترفند بساطگستران
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، در ادامه تحلیل وضعیت نشر ۶ ماهه نخست سال جاری، گفت: نفسِ کتابفروشان، به‌ویژه کتابفروشی‌های محلی هم به شماره افتاده است؛ البته کتابفروشی‌های بزرگ نیز با وجود ارائه خدمات کافه و عرضه انواع اقلام غیرکتابی، زیر فشار انواع هزینه‌های جاری قرار دارند. حتی کتابفروشی‌های فعال در راسته کتاب خیابان انقلاب، بارها درباره تاثیر منفی فعالیت بساطگستران گلایه‌مند شدند که آن‌ها مانع ورود مردم به کتابفروشی می‌شوند.
یراقچی، به ترفند بساطگستران برای جذب مشتری اشاره و بیان کرد: ادعای بساطگستران درباره عرضه کتاب‌های بدون سانسور، ابزاری شده علیه کتاب سالم و قانونی؛ بنابراین باید تلاش فرهنگی در رویدادهای مختلف، ازجمله هفته کتاب برای توقف چنین اقداماتی انجام شود. آگاهی‌سازی به مخاطب برای شناخت کتاب سالم از ناسالم، موثر است اما به شرط اینکه علاوه‌بر اعضای صنف و دستگاه‌های ذی‌ربط که ابزار تبلیغ و اطلاع‌رسانی در فضای مجازی یا حقیقی درباره این دست کتاب‌ها را دارند، به میدان بیایند.
دست‌های غریبه؛ مافیای نشر
به گفته این فعال حوزه نشر، متاسفانه رسانه در اختیار صنف نیست؛ متولیان هم چندان به این مسائل توجه ندارند؛ بنابراین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید راهکارهایی پیدا کند تا دست این افراد که به‌نظرم «دست‌های غریبه» در صنعت حرفه‌ای نشر هستند، کوتاه شود. این افراد امروز در صنعت نشر سودجویی می‌کنند، فردا ممکن است درجایی دیگر، کار دیگری انجام دهند؛ نمونه‌هایی هم وجود داشته که افراد همزمان با فعالیت در عرصه نشر، کارهای غیرقانونی دیگری هم انجام داده‌ند.
وی با تاکید بر تلاش عملی برای آگاه‌سازی برای جلب توجه مخاطب نسبت به آسیب خرید کتاب ناسالم و قاچاق از بساطگستران درباره برابری مفهوم دست‌های غریبه در بازار کتاب، با وجود «مافیا» در این عرصه گفت: بله؛ طبیعتاً مافیا در بازار کتاب وجود دارد. چند سال پیش، نتیجه تلاش دوستان در کارگروه صیانت اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران به ثمر نشست و انبارهای زیادی از قاچاقچیان شناسایی شد. علاوه‌براین به رد پاهایی از شبکه سراسری فراتر از تهران، نیز دست پیدا کردند. خیلی از کتاب‌های قاچاق در شهرستان‌ها تولید می‌شود.
یراقچی ادامه داد: کارگروه صیانت از حقوق ناشران، همچنان در اتحادیه وجود دارد اما اعضا دستشان بسته است؛ علاوه‌براین شاکله اتحادیه، استانی نیست و دایره فعالیت آن، فقط شهر تهران است، که موجب شده اطلاعات دقیقی از نقاط دوردست در اختیار نداشته باشیم و صرفاً جسته و گریخته از شبکه توزیع متوجه می‌شویم که وضعیت توزیع کتاب‌های قاچاق و کپی، در شهرهای دور دست از تهران بدتر است. با این وجود، نظارتی وجود ندارد و حداقل در تهران، ناشران برای حفظ منافع‌شان، مسئله را پیگیری می‌کنند.
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، با اشاره به معدود پیگیری‌های ناشران برای توقف توزیع کتاب‌شان در شبکه قاچاق کتاب، بیان کرد: احتمال اثرگذاری پیگیری ناشران قربانی، حتی به یک درصد هم نمی‌رسد.
مدیر انتشارات «کتاب پنجره» درباره پیش‌بینی بازار کتاب ۶ ماه دوم سال گفت: به نظرم با توجه به رکود، تورم و مسائلی که گفته شد، به‌نظر می‌رسد چشم‌انداز خوبی نخواهیم داشت؛ مگر اقدام جدی انجام شود.
قفسه‌های کتاب کوچک‌تر و خالی‌تر شده است
به گفته وی، در شرایطی که خرید کتاب برای مشتری دشوار است، کتابفروشان خرید قطعی انجام می‌دهند که احتمال رسوب کتاب‌ها وجود دارد؛ بنابراین شرایطی ابتدا در تهران و در ادامه سایر شهرهای کشور اجرایی شود؛ به این شکل که نظام و سیستمی در کتابفروشیها ایجاد شود تا کتاب را امانی دریافت کنند. با این شیوه ویترین پُرتر و ریسک سرمایه‌گذاری آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. به نظر می‌رسد این شیوه حتی برای ناشران هم مفید است.
یراقچی با تاکید بر تاثیر مثبت دریافت امانی کتاب از سوی کتابفروشان بر حفظ ویترین کتاب، افزود: قفسه کتابفروشیها مدام در حال کوچک‌تر و خالی‌تر شدن است؛ درحالی که زمانی بازار آن قدر امن بود که کتابفروش، کتاب را به تعداد تهیه می‌کرد؛ مثلاً در نوبت چاپ اول، ۲۰ نسخه اما این روزها، به این مرحله رسیدیم که یک نسخه در چاپ اول. وضعیتی که اصلاً به صلاح حرفه نیست. کتابفروشی‌هایی همچنان در این جایگاه مانده‌اند که عمری را گذرانده‌اند و کتابفروشی حرفه آن‌ها است اما شاید برای بسته شدن فروشگاه تصمیم بگیرند، به‌ویژه کتابفروشی‌های فعال در امکان استیجاری.
