تحقیقات تازه نشان می‌دهد یک خواننده معمولی کتاب مورد علاقه‌اش را دست‌کم شش بار خوانده و انتظار دارد هفت بار دیگر هم به سراغش برود. این بازخوانی صرفاً عادتی ادبی نیست؛ بلکه راهی برای بازگشت به احساس امنیت، صمیمیت و خاطرات آشناست.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از نیویورک پست، خواندن کتاب‌های محبوب دوباره و دوباره، تنها عادتی ادبی نیست؛ این رفتار، پلی است میان زمان حال و خاطرات گذشته، میان اضطراب‌های روزمره و دنیایی که روزگاری برای ما آشنا و امن بود.
تحقیقات جدید روی ۲هزار دانشجوی آمریکایی نشان می‌دهد که یک مخاطب معمولی، کتاب مورد علاقه‌اش را به‌طور متوسط شش بار خوانده و انتظار دارد هفت بار دیگر در طول زندگی آن را بازخوانی کند. این اعداد شاید ساده به نظر برسند، اما پشت آنها داستانی عمیق از نیاز انسان به امنیت روانی و احساس تعلق نهفته است.
مفهوم «نوستالژی کتابی» که مطالعه آن را بررسی کرده، نشان می‌دهد افراد اغلب برای تجربه حس آشنایی، صمیمیت و دلتنگی، به کتاب‌هایی که قبلاً خوانده‌اند بازمی‌گردند. ۷۱ درصد از شرکت‌کنندگان اذعان کردند که بازخوانی را عمدی انجام می‌دهند تا حس دلتنگی و آشنایی را تجربه کنند و ۸۲ درصد خود را افرادی نوستالژیک می‌دانند. این گرایش میان نسل Z پررنگ‌تر است؛ نسلی که در جهانی متلاطم و سریع رشد کرده و نوستالژی برای آنها کمتر به معنای گذشته و بیشتر به معنای بازپس‌گیری حس سادگی، امنیت و ارتباط احساسی است.
«زی‌تا کریش‌تو»، روانشناس بالینی، این پدیده را استراتژی مقابله‌ای احساسی می‌داند. خواننده در بازخوانی کتاب، وارد فضایی آشنا می‌شود؛ جایی که شخصیت‌ها، پایان‌ها و خاطرات قابل پیش‌بینی هستند. در جهانی که سرعت تغییرات و فشارهای آن گاه طاقت‌فرساست، این تجربه کوچک اما قدرتمند، نقش تکیه‌گاهی امن را ایفا می‌کند.
آمارها نیز این گرایش را تایید می‌کنند: ۴۵ درصد از افراد اذعان دارند که با سرعت تغییرات جهان مشکل دارند، و نسل Z در این زمینه پیشتاز است (۵۲ درصد). به همین دلیل، کتاب‌ها (۵۸ درصد)، برنامه‌ها و فیلم‌های تلویزیونی (۵۹ درصد)، آشپزی (۴۵ درصد) و ورزش (۳۹ درصد) ابزارهایی برای حفظ آرامش و تعادل روانی می‌شوند. همچنین، ۸۰ درصد افراد عادت دارند در پایان یک روز سخت، با کتابی خوب روز خود را به پایان برسانند.
از نگاه ادبی، جذابیت کتاب‌های نوستالژیک نه تنها در داستان یا شخصیت‌هاست، بلکه در تجربه فیزیکی و حسی کتاب چاپی نیز نهفته است: ۶۲ درصد لذت در دست گرفتن کتاب و ۳۶ درصد لذت از بوی کتاب را دلیل اصلی علاقه خود به کتاب چاپی ذکر کرده‌اند. حس ملموس بودن صفحات، بوی کاغذ و حس نوستالژیک، خواندن را از صرفاً دریافت اطلاعات به تجربه‌ای تمام‌عیار از خاطره و احساس تبدیل می‌کند.
به‌طور خلاصه، بازخوانی کتاب‌ها، تجربه‌ای روانشناختی، فرهنگی و احساسی است. این عمل نشان می‌دهد که ادبیات فراتر از سرگرمی است؛ ادبیات ابزاری برای مقابله با تغییر، حفظ هویت، و یافتن امنیت در جهانی پر از بی‌ثباتی است. هر بار که کتابی محبوب را بازمی‌خوانیم، نه تنها داستان آن را دوباره تجربه می‌کنیم، بلکه خاطرات، احساسات و نسلی از تجربه انسانی را با خود همراه می‌کنیم.
