خبرنگار: شقایق فرهنگ
مصاحبهشونده: اکرم حیدرآبادی، معلم، پژوهشگر و مؤلف در حوزه آموزش و فناوری
شقایق فرهنگ: خانم حیدرآبادی، وقت بخیر و ممنون از اینکه دعوت ما را پذیرفتید. چه انگیزهای باعث شد به سراغ تألیف کتاب «فلسفه آموزش در عصر هوش مصنوعی» بروید؟
اکرم حیدرآبادی: سپاسگزارم از شما. سالهاست که در کلاسدرس و محیطهای آموزشی با پرسشهای جدی روبهرو هستیم: آیا الگوهای قدیمی هنوز برای نسل امروز کارآمدند؟ آیا هوش مصنوعی جای معلم را میگیرد؟ یا اینکه فرصتی است برایِ بازتعریف یادگیری؟
این کتاب حاصل دغدغههای شخصی من، مطالعات نظری و گفتوگو با معلمان و دانشجویانی است که هر روز با این چالشها زندگی میکنند. پرسش اصلی من این بود: «در عصر هوش مصنوعی، آموزش چه صورتی باید داشته باشد؟»
شقایق فرهنگ: لطفاً کمی از ساختار کتاب و مخاطبانش بگویید.
اکرم حیدرآبادی: کتاب در سه بخش و هجده فصل نوشته شده است.
در بخش اول، مبانی فلسفی آموزش و نسبت آن با هوش مصنوعی بررسی میشود؛ از تعریف هوش مصنوعی تا نقد آموزش سنتی و مسئله اخلاق.
بخش دوم وارد میدان عمل میشود؛ یعنی آموزش در جهان واقعی: یادگیری شخصیسازیشده، تعامل انسان و ماشین و ارزیابی هوشمند.
بخش سوم هم نگاهی آیندهنگر دارد؛ عدالت آموزشی، نقش فرهنگ و مهارتهای ضروری آینده.
این کتاب برای معلمان، دانشجویان، طراحان آموزشی و هر کسی که دغدغه آینده یادگیری دارد نوشته شده است.
شقایق فرهنگ: در کتاب بر «عدالت آموزشی» تأکید زیادی دارید. هوش مصنوعی چگونه میتواند شکاف آموزشی را کم کند؟
اکرم حیدرآبادی: هوش مصنوعی هم فرصت است و هم چالش.
اگر درست بهکار گرفته شود، میتواند یادگیری را شخصیسازی کند، برای مناطق کمبرخوردار محتوا تولید کند و به دانشآموزان با نیازهای ویژه کمکهای هدفمند بدهد.
اما اگر دسترسی به فناوری نابرابر باشد، شکافها عمیقتر میشود.
راهحل این است که عدالت از مرحله طراحی شروع شود؛ تنوع دادهها، شفافیت الگوریتمها و حضور ذینفعان در فرایند تصمیمگیری.
شقایق فرهنگ: به نظر شما نقش معلم در این عصر چگونه تغییر میکند؟
اکرم حیدرآبادی: معلم فقط منتقلکننده دانش نیست. معلم امروز باید طراح یادگیری، تسهیلگر، تحلیلگر داده و ناظر اخلاقی باشد.
هوش مصنوعی بسیاری از کارهای تکراری را انجام میدهد، اما چیزی که جایگزین نمیشود هوش هیجانی، قضاوت انسانی، خلاقیت و توانایی ساختن معناست.
به باور من، آینده آموزش حاصل همکاری معلم و هوش مصنوعی است؛ یک شراکت همافزا.
شقایق فرهنگ: در کتاب به «سوگیری الگوریتمی» هم اشاره کردهاید. چطور باید با آن مقابله کرد؟
اکرم حیدرآبادی: الگوریتمها فقط آن چیزی را یاد میگیرند که ما به آنها میدهیم. اگر داده سوگیرانه باشد، خروجی هم سوگیرانه خواهد بود.
راهکارها روشناند:
– استفاده از دادههای متنوع
– ممیزی دورهای الگوریتمها
– شفافیت در تصمیمگیری
– و مهمتر از همه، توانمندسازی معلمان برای تحلیل و نقد خروجیهای هوش مصنوعی.
شقایق فرهنگ: آینده آموزش را چگونه میبینید؟
اکرم حیدرآبادی: آینده آموزش در گفتوگوی بین سنت و فناوری ساخته میشود.
هوش مصنوعی میتواند آموزش را انسانیتر، کیفیتر و در دسترستر کند، به شرطی که در خدمت ارزشهای انسانی باشد.
ما به آموزشی نیاز داریم که علاوه بر انتقال دانش، تفکر انتقادی، خلاقیت، همدلی و یادگیری مادامالعمر را پرورش دهد.
اگر هوش مصنوعی با خرد و اخلاق همراه شود، میتواند ابزار قدرتمندی برای ساختن این آینده باشد.
شقایق فرهنگ: سخن پایانی؟
اکرم حیدرآبادی: این کتاب دعوتی است به گفتوگو. امیدوارم خوانندگان را به پرسشهای تازه و نگاههای نو سوق دهد. آینده آموزش را باید با همکاری معلمان، پژوهشگران و نسلهای جدید ساخت؛ آیندهای که در آن هوش مصنوعی خدمتگزار رشد انسانی باشد، نه جایگزین آن.
برای تهیه کتاب به آدرس زیر مراجعه نمایید:
https://nashrvosoogh.ir/shop/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4-%D9%82%D9%84%D9%85/P45905-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%87%D9%88%D8%B4-%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C.html
