شورای حرمسرا در عصر صفویه

کتاب "شورای حرمسرا در عصر صفویه" به قلم اعظم صابری نسب، به بررسی دقیق ساختار، عملکرد و نفوذ حرمسراهای شاهان صفوی می‌پردازد. این کتاب نشان می‌دهد که حرمسرا تنها مکانی برای عیاشی پادشاهان نبود، بلکه به یک نهاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بسیار تاثیرگذار تبدیل شده بود.
 

شورای حرمسرا در عصر صفویه
نویسنده: اعظم صابری نسب
ناشر: وثوق
سال چاپ: ۱۴۰۲ (چاپ اول)

2. شرح کتاب

این کتاب به بررسی نقش و ساختار حرمسراهای شاهان صفوی به عنوان یک نهاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می‌پردازد. نویسنده با استناد به منابع تاریخی و سفرنامه‌های خارجیان نشان می‌دهد که حرمسرا تنها محل اقامت زنان نبوده، بلکه به مرکزی برای تصمیم‌گیری‌های مهم حکومتی تبدیل شده بود.

محورهای اصلی کتاب:

• ساختار درونی حرمسرا: سلسله مراتب زنان، خواجگان، عناوین و مسئولیت‌ها.

• نقش زنان در سیاست: تأثیرگذاری زنان قدرتمند حرم در تعیین شاه، اداره کشور و حتی روابط خارجی.

• شورای حرمسرا: تشکیل شورایی غیررسمی در دوره شاه سلیمان که قدرت شورای وزیران را تحت الشعاع قرار داد.

• عوامل افول صفویه: بررسی نقش حرمسرا در تضعیف حکومت و تسریع سقوط سلسله صفوی.

3. فهرست مطالب

• مقدمه

• فصل اول: دولت صفوی
  (شکل‌گیری، اوج و انحطاط)

• فصل دوم: زن در جامعه صفوی
  (موقعیت اجتماعی، پوشش)

• فصل سوم: حرمسرای صفوی
  (معنای حرمسرا، ساختمان، مخارج، سلسله مراتب، زنان دیگر ملل، آموزش، خادمان، تنبیه و مجازات، روابط داخلی، تأثیرات اقتصادی)

• فصل چهارم: موقعیت زنان حرمسرا در زمان شاهان صفوی
  (از شاه اسماعیل یکم تا شاه سلطان حسین)

• فصل پنجم: بانوان قدرتمند صفوی
  (زندگینامه ۱۱ زن تأثیرگذار مانند پریخان خانم، خیرالنساء بیگم، زینب بیگم)

• فصل ششم: شورای حرمسرای صفوی
  (تشکیل، اعضا، تصمیمات و پیامدها)

مهم‌ترین مباحث کتاب:

1. تشکیلات حرمسرا: کتاب به تفصیل به شرح ساختمان فیزیکی حرمسرا، سلسله مراتب زنان (از مادر شاه و سوگلی‌ها تا کنیزان)، عناوین و القاب آنان، خادمان (به ویژه خواجگان سفید و سیاه)، و زندگی روزمره زنان (پوشش، آموزش، سرگرمی‌ها) می‌پردازد.

2. نقش سیاسی زنان: نویسنده با ارائه مثال‌های تاریخی متعدد از بانوان قدرتمندی مانند پریخان خانم، خیرالنساء بیگم (مهدعلیا)، زینب بیگم و تاجلی بیگم، اثبات می‌کند که این زنان در تعیین جانشین، عزل و نصب مقامات، سیاست خارجی و حتی امور نظامی نقش کلیدی داشته‌اند.

3. شورای حرمسرا: فصل پایانی کتاب به اوج نفوذ حرمسرا در دوره شاه سلیمان صفوی می‌پردازد. در این دوره، "شورای حرمسرا" متشکل از مادر شاه، خواجگان بزرگ و زنان سوگلی تشکیل شد. این شورا که غیررسمی اما بسیار قدرتمند بود، بر شورای وزیران برتری یافت و عملاً بسیاری از تصمیمات مهم کشور در آن گرفته می‌شد.

4. تاثیرات منفی: کتاب به وضوح نشان می‌دهد که چگونه افزایش نفوذ این شورا و تربیت شاهزادگان در انزوا و دور از آموزش‌های سیاسی لازم، به تضعیف تدریجی حکومت صفوی، کاهش اقتدار صدراعظم‌ها، هرج و مرج اداری و در نهایت سقوط این سلسله کمک شایانی کرد.

5. جنبه‌های انسانی: نویسنده تنها به قدرت نمی‌پردازد، بلکه مصائب و آلام زنان حرمسرا از جمله زندگی در انزوا، محرومیت‌های جنسی، رقابت‌های بی‌رحمانه و مجازات‌های شدید را نیز روایت می‌کند.