بازگشت

نمایشنامه «بازگشت» اثر مهراب اکبری شهپر، یک نمایشنامه قدرتمند و احساسی با موضوع ایثار، جهاد و شهادت است که توسط اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان قم منتشر شده است.

 شناسنامه اثر:

• عنوان: بازگشت

• نویسنده: مهراب اکبری شهپر

• ناشر: اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان قم

• سال چاپ: ۱۴۰۳

• تعداد صفحات: ۳۰

• شمارگان: ۱۰۰۰۰ نسخه

 خلاصه داستان:

داستان حول محور ملوان (مسعود کلانتری) می‌چرخد، رزمنده‌ای که پس از ۲۰ سال به محله و خانۀ ویرانش در «کوچه اقاقیا» بازمی‌گردد. او با چهره‌ای آشفته و موهای سفید، کلید خانه را همچنان به گردن دارد، اما با بازگشتش، صداهای جنگ و خاطرات حملهٔ عراق دوباره زنده می‌شود.

اهالی محل که او را به جا می‌آورند، دورش جمع می‌شوند و تصمیم می‌گیرند خانۀ ویرانش را بازسازی کنند. در طول نمایش، خاطرات جنگ، مقاومت مردم خرمشهر، و شهادت دوستانش بارها مرور می‌شود. ملوان هرچند جسماً بازگشته، اما روحش هنوز درگیر جنگ است.

در پایان نمایش، پس از بازسازی خانه و نصب تابلوی «به خرمشهر خوش آمدید»، ملوان در صحنۀ نهایی در کنار خانۀ بازسازیشده، در آرزوی دیدار همسر و دخترش، زبیده و طلا، جان می‌سپارد و به شهادت می‌رسد. محله نیز نام کوچه را به نام او «شهید مسعود کلانتری» تغییر می‌دهد.

 شخصیت‌های اصلی:

• ملوان (مسعود کلانتری): رزمنده‌ای که پس از سال‌ها به خانه ویرانش بازمی‌گردد.

• مراد: دوست وفادار و هممحلّی ملوان.

• خالو رمضان: پیرمرد محله که خاطرات زیادی از جنگ دارد.

• آرزو: زن مراد که در بازسازی خانه مشارکت می‌کند.

• مرتضی: از اهالی محل.

• زبیده و طلا: همسر و دختر ملوان که در صحنه‌های خیالی حاضر می‌شوند.

درونمایه‌های اصلی:

• بازگشت و حافظه: بازگشت جسمی و روحی رزمنده به گذشته و جنگ.

• ایثار و شهادت: یادآوری فداکاری‌های رزمندگان و شهدا.

• همبستگی اجتماعی: مشارکت مردم در بازسازی خانه نمادی از همبستگی در重建 کشور است.

• جاویدانگی خرمشهر: نمایشنامه به طور ویژه به مقاومت خرمشهر و آزادسازی آن می‌پردازد.

• تأثیرات روانی جنگ: نمایش PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) در ملوان.

 ویژگی‌های ادبی و نمایشی:

• قالب روایی-دیالوگ‌محور: استفاده از دیالوگ‌های زنده و محاوره‌ای.

• صحنه‌پردازی نمادین: خانه ویران نماد کشور جنگزده، در آبی نماد آرامش و حافظه.

• تلفیق خاطره و واقعیت: رفت و برگشت مداوم بین حال و گذشته.

• بیان تاریخ از زبان مردم: روایت تاریخ دفاع مقدس بدون شعارزدگی.

• پایان تراژیک-امیدوارکننده: شهادت ملوان، اما زنده ماندن یادش در نام کوچه.

 نکات برجسته:

• نمایشنامه با زبانی ساده و تأثیرگذار، تاریخ دفاع مقدس را از نگاه مردم عادی روایت می‌کند.

• شخصیت‌پردازی عمیق و باورپذیر، به ویژه در نقش ملوان.

• استفاده از عناصر صوتی (صدای توپ و تانک) برای ایجاد فضای جنگ.

• پرداختن به نقش زنان در جنگ (اشاره به کبری عارف‌زاده، فریبا موحد و...).

این نمایشنامه نه تنها یک اثر ادبی-نمایشی، بلکه سندی زنده از فرهنگ ایثار و مقاومت است که می‌تواند برای گروه‌های تئاتر، پژوهشگران و علاقه‌مندان به ادبیات پایداری مفید باشد.